Kandydaci do kapłaństwa winni rozwijać cechy głęboko ludzkie, charakterystyczne dla dojrzałej osobowości, takie jak szczerość, prawość, rzetelność, szacunek wobec każdej osoby, wierność danemu słowu czy konsekwencja w postępowaniu. Szczególnie ważne są przymioty tworzenia otwartych i braterskich relacji z innymi. Zdolność do odpowiedzialnej miłości staje się fundamentem przyjęcia daru celibatu. W seminarium służą temu liczne wyzwania w postaci wspólnego zamieszkiwania i obowiązków spełnianych na rzecz wspólnoty, takich jak posługa w kościele, praca w kuchni i w ogrodzie, troska o pokoje i budynki, jak również wspólna aktywność sportowa i muzyczna, teatralna i wydawnicza, turystyczna i rekreacyjna. Tylko w ten sposób przyszła kapłańska posługa konkretnej wspólnocie wiernych może być wiarygodna i skuteczna.

W przebiegu formacji seminaryjnej bardzo ważną rolę odgrywa intelektualne przygotowanie alumnów. Dzisiejszy świat utrudnia poznawanie obiektywnej prawdy proponując w zamian cały zestaw prywatnych opinii. Przed kapłanem staje wyzwanie rozjaśniania ciemności serc i umysłów. Konieczne jest zatem zdobycie rzetelnej wiedzy i płynącej z niej intelektualnej kompetencji. Szczęśliwie w lubelskim środowisku możemy korzystać z całego bogactwa tego co akademickie dzięki pozostawaniu seminarium w strukturach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Alumni spędzając czas w salach wykładowych i w seminaryjnej bibliotece podejmują gruntowne studia z zakresu filozofii i teologii oraz wdrażają się do permanentnego samokształcenia, aby być światłymi przewodnikami wspólnot.

Seminarium jest wspólnotą ludzi zgromadzonych wokół Chrystusa, gdzie w najczystszej postaci jest obecna relacja ucznia z Mistrzem i to Mistrzem pisanym wielką, największą literą. Z Boskim Mistrzem. Relacja ta kształtuje się i rozwija w ramach seminaryjnej formacji duchowej i ma charakter podstawowy. Od jej jakości zależy jakość przyszłej posługi kapłańskiej. Wśród praktyk życia duchowego budujących tę relację naczelne miejsce zajmuje codzienna Msza Święta oraz wsłuchiwanie się w Boży głos zawarty w spisanym Bożym słowie. Solidna medytacja biblijna jako jeden z centralnych punktów kleryckiego dnia to nasz formacyjny priorytet. Chrystus w Eucharystii i Ewangelii wyznacza codziennie kierunek otwarcia na braci w bezinteresownej służbie bliźniemu.

Punktem dojścia całej seminaryjnej formacji jest postawa pasterska. Jej uformowanie zakłada zdobycie doświadczenia w zakresie praktyk pastoralnych, czemu sprzyja udział w wakacyjnych rekolekcjach oazowych, wyjazdach ministranckich, pielgrzymkach pieszych, całoroczna posługa wśród chorych w szpitalach, diakońskie zaangażowanie w parafiach. Nie chodzi jednak w tym wypadku o zwykłą umiejętność pięknego sprawowania liturgii czy sprawnego organizowania akcji duszpasterskich. Chodzi raczej o swego rodzaju przemienienie kandydatów do kapłaństwa – dotychczasowych entuzjastów Ewangelii, miłośników Chrystusa i potencjalnych świętych – w prawdziwych pasterzy tzn. w ludzi Kościoła, przewodników dla wiernych, gotowych wziąć roztropną odpowiedzialność za zbawienie dusz, zdolnych do pełnego zaangażowania w rozwój wspólnot, do których zostaną posłani, tak aby i tam objawiało się zbawcze dzieło Chrystusa, komunia Boga z ludźmi.

Kandydaci do kapłaństwa uczą się nabywać cech ucznia-misjonarza. Stale są otwarci na naukę Chrystusa i dojrzewają do stawania się Jego naśladowcami. Podejmują wezwanie Pana do głoszenia Ewangelii wszystkim ludziom. Odkrywając dar chrztu świętego i tożsamość kapłaństwa ministerialnego pogłębiają swe umiejętności do dzielenia się wiarą. Temu służą różne formy zaangażowania, jakimi są: modlitwa, lektura, filmy i uczestnictwo w wykładach o tematyce misyjnej, zbieranie ofiar materialnych, spotkania z misjonarzami, zapoznawanie się z działalnością Papieskich Dzieł Misyjnych i Komisji Episkopatu Polski ds. Misji. Diakoni i alumni, zarówno w ciągu roku akademickiego, jak i w miesiącach wakacyjnych, włączają się w ewangelizację podczas różnego rodzaju praktyk katechetycznych i duszpasterskich. Wszędzie tam głoszą naukę i dają świadectwo swojego życia.

Powołanie do kapłaństwa jest jednocześnie wezwaniem do bycia w Kościele, w konkretnej jego strukturze, jakimi są diecezja, parafia, różne wspólnoty. Każdy wymiar formacji jest przeżywany w łączności z innymi osobami w seminarium ‑ przez wspólne zamieszkiwanie, modlitwy, dzielenie się doświadczeniem słowa Bożego, uczestnictwo w wykładach, posiłki, rekreację. Kandydaci do stanu duchownego uczą się budowania relacji międzyludzkich opartych o ewangeliczne zasady posłuszeństwa, braterstwa, przebaczenia, życia w prawdzie i współodpowiedzialności. Służą temu różnego rodzaju spotkania rocznikowe, poszczególnych grup, jak i całej społeczności seminaryjnej. Podejmowane są zadania wymagające współpracy, warsztaty psychologiczne kształcące umiejętności komunikacyjne, wspólne wyjazdy pomagające w integracji. Istnieje wiele okazji do kształtowania postaw patriotycznych, rozwoju kulturalnego, sportowego, które są przeżywane w grupie. Seminarzyści mają także za zadanie troszczyć się razem o dobro materialne, jakim jest przede wszystkim budynek seminarium wraz z jego otoczeniem.

Lektorat, jako szczególna i pierwsza posługa przyjmowana przez alumnów, w obecnej formie został ustanowiony przez Papieża Pawła VI w 1972 roku, ale wspominają już o nim świadectwa z III wieku. Wywodzi się on jeszcze z tradycji synagogalnej. Lektorzy w Kościele starożytnym zajmowali się czytaniem Pisma Świętego podczas Eucharystii – nie mogli oni jednak dokonywać jego interpretacji.

Obecnie do zadań lektora przynależy przede wszystkim proklamacja Słowa Bożego – poprzez wykonywanie czytań i śpiew psalmu responsoryjnego. Można powierzyć mu także przewodniczenie niektórym nabożeństwom, które nie są zarezerwowane dla duchownych.

Lektorat jest integralną częścią formacji seminaryjnej – prawo nakazuje, aby przygotowujący się do przyjęcia święceń, przynajmniej przez pół roku pełnili tę rolę. Posługa udzielana jest obłóczonym klerykom III roku, a poprzedzona jest również odpowiednim przygotowaniem technicznym – z zakresu emisji głosu i dykcji.

By jednak należycie i godnie spełniać swe zadania, lektor winien z każdym dniem pogłębiać w sobie żywe umiłowanie Pisma Świętego. Coraz głębsze jednoczenie się z Chrystusem jest dla lektora gwarantem pomyślnej realizacji jego posłannictwa.

Określenie akolita pochodzi od greckiego słowa akoluthos i oznacza – towarzyszący, posługujący, uczeń. Posługa akolitatu udzielana jest kandydatom, przygotowującym się do kapłaństwa na IV roku studiów seminaryjnych.

Osobą udzielającą tej posługi może być jedynie biskup lub wyższy przełożony zakonny. Akolitat udzielany jest w czasie Mszy Świetlej; po zakończonej homilii następuje modlitwa, a bezpośrednio po niej wręczenie kandydatowi pateny z chlebem. Biskup podając patenę wypowiada następujące słowa: ,,Przyjmij naczynie z chlebem do sprawowania Eucharystii i tak postępuj, abyś mógł godnie służyć Kościołowi przy stole Pańskim”. Kandydaci zaproszeni są do tego, aby jeszcze głębiej przeżywać Ofiarę eucharystyczną i na jej wzór kształtować własne życie.

Akolici poprzez przyjęcie tej posługi stają się nadzwyczajnymi szafarzami Eucharystii, dzięki temu mogą udzielać Komunii św. wiernym, a także zanosić ją chorym. Jest to dobra okazja, aby otoczyć szacunkiem szczególnie potrzebujących, poświęcając im czas na rozmowę i modlitwę.

Posługa ta jest ważnym wydarzeniem w życiu kandydata do kapłaństwa na drodze duchowego wzrostu w służbie Bogu, Kościołowi i drugiemu człowiekowi, gdzie wypełnia się przykazanie Chrystusa dane Apostołom w czasie ostatniej wieczerzy: ,,Miłujcie się wzajemnie, jak ja was umiłowałem”.

Termin diakon wywodzi się od greckiego słowa diakonos i oznacza osobę służącą czemuś lub komuś. Pierwszy raz na kartach Pisma Świętego spotykamy się z nim w 4. rozdziale Dziejów Apostolskich, gdy jerozolimska wspólnota chrześcijan dostarczała pożywienia dla swoich wiernych. Ponieważ wiara w Jezusa Chrystusa w dość szybkim czasie dotykała serca wielu ludzi, czy to Żydów czy pogan, Apostołowie postanowili powołać do obsługi stołów siedmiu Judejczyków, którzy cieszyli się dobrą sławą i opinią w tamtejszej wspólnocie, po to by grono dwunastu mogło oddać się modlitwie i posłudze Słowa. Owych siedmiu mężczyzn zostało ustanowionych diakonami przez Apostołów, którzy „modląc się włożyli na nich ręce“, przekazującym tym samym dary Ducha Świętego, by pod Jego natchnieniem i siłą posługiwali jako diakoni we wspólnocie Kościoła Świętego. Diakon we wczesnym chrześcijaństwie zajmował się sprawami charytatywnymi a także liturgicznymi. Diakoni zanosili Eucharystię do domów chorych oraz pomagali biskupowi w głoszeniu Słowa Bożego, czyniąc dzieła miłosierdzia wobec biednych i najbardziej potrzebujących.

W obecnym czasie, jak czytamy w Pontyfikale Rzymskim wydanym za papieża Jana Pawła II w roku 1999, zadaniem diakona, jest uroczyste udzielanie Chrztu, przechowywanie i rozdzielanie Eucharystii, asystowanie i błogosławienie w imieniu Kościoła związkom małżeńskim, udzielanie Wiatyku umierającym, czytanie wiernym Pisma Świętego, nauczanie i napominanie ludu, przewodniczenie nabożeństwu i modlitwie wiernych, sprawowanie sakramentaliów, przewodniczenie obrzędowi żałobnemu i pogrzebowemu.

Święcenia diakonatu włączają alumna do stanu duchownego czyniąc go odpowiedzialnym za konkretną wspólnotę Kościoła a także wiążą się z dobrowolnym i wyrażonym wobec zgromadzenia Ludu Bożego podjęciem celibatu „znaku wewnętrznego oddania Chrystusowi Panu ze względu na królestwo niebieskie“.

Alumni seminarium duchownego otrzymują święcenia diakonatu pod koniec V roku formacji, gdy Kościół po zbadaniu opinii wiernych i po zasięgnięciu rady osób odpowiedzialnych za przygotowanie, uzna ich za godnych przyjęcia święceń. Liturgia ta zawiera przebogatą symbolikę gestów takich jak nałożenie rąk, modlitwa konsekracyjna, założenie po raz pierwszy stuły spoczywającej na prawym ramieniu, dalmatyki, która jest liturgicznym strojem diakona, przyjęcie Ewangeliarza a także otrzymanie pocałunku pokoju od Biskupa Ordynariusza, Biskupów pomocniczych oraz całego prezbiterium diecezjalnego.

Przez przyjęcie z rąk biskupa święceń prezbiteratu alumni stają się kapłanami. To nie przypadek, że miejsce kościoła, w którym gromadzą się kapłani, by odprawiać Mszę św. nazywane jest prezbiterium. Nowo wyświęceni otrzymują niezastąpioną rolę służenia w Kościele Powszechnym, którą szczególnie wypełniają sprawując Eucharystię. To dzięki ich posłudze Chrystus ciągle jest obecny ze swoimi uczniami. Przez sakrament pokuty i pojednania łączą na nowo ludzi z Bogiem.

Święcenia prezbiteratu, przyjmowane są co najmniej w 25. roku życia. Kończą one okres sześcioletniej formacji seminaryjnej, na którą składa się gorliwa modlitwa, pogłębione studium, praca nad własnym charakterem, a także dostosowane do etapu formacyjnego praktyki duszpasterskie.

Nowo wyświęcony kapłan jest pasterzem na wzór Pasterza, który go powołał. Zostaje posłany przez Kościół do uobecniania zbawczego dzieła Chrystusa w świecie.